Wprowadzenie

Nabożeństwa pasyjne przepięknie wpisują się w okres Wielkiego Postu i pomagają nam go owocnie przeżywać. Jak sama nazwa wskazuje są one związane z rozważaniem męki i śmierci Jezusa Chrystusa (łac. passio – znaczy cierpienie, męka). W naszej polskiej tradycji szczególne miejsce zajmują takie nabożeństwa jak Droga krzyżowa, czy Gorzkie żale. Ale są także inne formy rozważania męki Jezusa. Zapraszam do lektury i do wygospodarowania odrobiny czasu by wziąć udział w tych pięknych ćwiczeniach duchownych.

Droga krzyżowa

Najbardziej znanym i rozpowszechnionym nabożeństwem pasyjnym, którego początki sięgają średniowiecza, jest Droga Krzyżowa. Nabożeństwo to upowszechnili franciszkanie, którzy początkowo tworzyli tzw. drogi krzyżowe w pobliskich miejscach pielgrzymkowych, a później już w samych parafiach.

Samo nabożeństwo polega na modlitewnym rozważaniu ostatnich chwil z życia Jezusa. Towarzyszą temu śpiewy, modlitwa, chwile milczenia i procesyjne przechodzenie od stacji do stacji. A jeśli mowa o stacjach Drogi Krzyżowej, to tradycyjnie jest ich XIV (wcześniej było ich tylko XII – bez dwóch ostatnich, a obecnie często pojawia się jeszcze stacja XV – Pusty grób).

Warto jeszcze dodać, że z tradycyjnych XIV stacji Drogi krzyżowej tylko dziewięć znajduje swe odzwierciedlenie w Ewangeliach. Pozostałe stacje tylko pośrednio wynikają z tekstów biblijnych jak np. stacja IV – Spotkanie z Matką, lub mają swoje źródło w przekazach pozabiblijnych jak np. stacja III, VII i IX – Upadki Jezusa, czy stacja VI, która ukazuje moment spotkania Jezusa z Weroniką.

Odprawianie Drogi krzyżowej zalecane jest przede wszystkim w dni pokuty: w piątki, w okresie Wielkiego Postu, w Triduum Paschalne, a zwłaszcza w Wielki Piątek. Wierny, który sam odprawi nabożeństwo Drogi krzyżowej, albo zjednoczy się pobożnie z nabożeństwem Drogi krzyżowej sprawowanym przez Ojca Świętego i bezpośrednio przekazywanym za pomocą telewizji lub radia może zyskać odpust zupełny.

Aby zyskać odpust zupełny należy:

• • odprawiać to pobożne ćwiczenie w miejscu, gdzie jest prawnie założona Droga Krzyżowa (czyli np. w kościele, na placu przykościelnym).
  • rozważać Mękę i Śmierć Pana Jezusa (treścią rozmyślania nie muszą być kolejne stacje Drogi Krzyżowej).
  • przechodzić od jednej do drugiej stacji. Jeżeli Drogę Krzyżową odprawia się publicznie i trudno jest wszystkim wiernym przechodzić od stacji do stacji, wystarczy gdy przechodzi prowadzący to nabożeństwo lub osoba z krzyżem, a inni wierni pozostają na swoim miejscu. Kto w ten sposób, z powodu słusznej przeszkody, np. choroby, podróży, zamknięcia kościoła itp. nie może odprawić Drogi Krzyżowej według podanych warunków – zyskuje odpust zupełny, jeśli przynajmniej przez pół godziny odda się pobożnemu czytaniu albo rozważaniu Męki Pana Jezusa.

Warunki ogólne do zyskania odpustu zupełnego:

• • brak jakiegokolwiek przywiązania do grzechu, nawet powszedniego (jeżeli jest brak całkowitej dyspozycji – zyskuje się odpust cząstkowy)
  • stan łaski uświęcającej (brak nieodpuszczonego grzechu ciężkiego) lub spowiedź sakramentalna
  • przyjęcie Komunii świętej
  • odmówienie modlitwy (np. Ojcze nasz i Zdrowaś Mario) we wszystkich intencjach Ojca Świętego
  • wykonanie czynności związanej z odpustem.

Warto jeszcze dodać, że ewentualna spowiedź, Komunia święta i modlitwa w intencjach Ojca Świętego mogą być wypełnione w ciągu kilku dni przed lub po wypełnieniu czynności, z którą związany jest odpust; między tymi elementami musi jednak istnieć związek.

Generalnie po jednej spowiedzi można uzyskać wiele odpustów zupełnych, natomiast po jednej Komunii świętej i jednej modlitwie w intencjach papieża – tylko jeden odpust zupełny.

Gorzkie żale

Nieco, krótszą historię ma nabożeństwo pasyjne zwane Gorzkie żale. Powstało ono na przełomie XVII i XVIII wieku w Polsce, przy kościele św. Krzyża Warszawie. Składa się ono z trzech części w których rozważamy cierpienia Jezusa:

• • Pierwsza część – od modlitwy w Ogrójcu do niesprawiedliwego oskarżenia przed sądem;
  • Druga część – od osądzenia Jezusa do cierniem koronowania;
  • Trzecia część – od cieniem koronowania, aż do śmierci krzyżowej.

Każda część Gorzkich żali składa się z trzech elementów: tzw. pobudki, lamentu duszy i rozmowy z Matką Bolesną.

Tradycyjnie nabożeństwo Gorzkich żali odprawia się w niedziele Wielkiego Postu. Odbywa się ono przed wystawionym Najświętszym Sakramentem. Poszczególne części śpiewa się kolejno przez następujące po sobie niedziele. W wielu parafiach w Wielki Piątek wieczorem przy grobie Pana Jezusa śpiewa się wszystkie trzy części Gorzkich żali. W czasie nabożeństwa głoszone są kazanie pasyjne.

Warto też dodać, że wierni jeden raz w ciągu każdego tygodnia Wielkiego Postu mogą zyskać odpust zupełny pod zwykłymi warunkami za udział w nabożeństwie Gorzkich żali w jakimkolwiek kościele, na terenie Polski.

Adoracja Krzyża

Często, podczas Wielkiego Postu, w parafiach, czy grupach parafialnych, praktykuje się Adorację Chrystusa Ukrzyżowanego. Znajduje ona swój wzór w liturgii Wielkiego Piątku, kiedy to w sposób uroczysty odbywa się adoracja Krzyża. Krzyż Chrystusa jest dla nas nie tylko przypomnieniem Jego zbawczej ofiary, ale także znakiem zwycięstwa nad szatanem, mocami ciemności i nad grzechem.

W liturgii obrzęd ten należy sprawować z okazałością. Osobista adoracja Krzyża jest najważniejszym elementem w tym obrzędzie. Kult Krzyża prowadzi wiernych do Eucharystii, do Ciała umęczonego i zmartwychwstałego Chrystusa, który jest Głową Kościoła.

Warto też zaznaczyć, że  za adorację i ucałowanie Krzyża w trakcie liturgii Męki Pańskiej w Wielki Piątek można również zyskać odpust zupełny pod zwykłymi warunkami.

Godzinki o Męce Pańskiej

Jest jeszcze jedno nabożeństwo pasyjne, z którym miałem styczność. To Godzinki o Męce Pańskiej. Nabożeństwo to krzewione było w rodzinie franciszkańskiej, szczególnie przez ojców Bernardynów. Podobno  najstarszy zachowany polski rękopis Godzinek pochodził z 1420 roku. W Internecie bez problemu można znaleźć słowa, nuty oraz wykonanie Godzinek o Męce Pańskiej.

Zakończenie i słowo zachęty

Oprócz powyższych form pobożności pasyjnej wiele miejsca zajmują też inne modlitwy do Jezusa cierpiącego, ukrzyżowanego, rozważanie Męki Pańskiej przez czytanie fragmentów Ewangelii, nawiedzanie Kalwarii (np. Kalwaria Zebrzydowska, Kalwaria Pacławska), akty strzeliste oraz modlitwy do Matki Bożej Bolesnej, która w sposób szczególny towarzyszyła Jezusowi w Jego ostatnich chwilach życia.

Tymczasem serdecznie zachęcam do udziału w nabożeństwach pasyjnych, szczególnie tych, sprawowanych tylko w okresie Wielkiego Postu.