dziewica i męczennica
Wspomnienie w Martyrologium Romanum:
5 lutego

Życiorys św. Agaty
Święta Agata jest jedną z najbardziej czczonych w chrześcijaństwie świętych, i to już w czasach starożytnych. Urodziła się w 235 roku w Katanii na Sycylii. Należała do rodu arystokratycznego. Po przyjęciu chrztu ofiarowała całe swoje życie na służbę Chrystusowi w dziewictwie.
Na jej urodę zwrócił uwagę prefekt miasta, który rozpoczął starania o jej rękę. Agata odrzuciła jednak oświadczyny czym ściągnęła na siebie gniew i nienawiść prefekta, który kazał ją oddać do domu rozpusty. Gdy mimo to pozostawała w dziewictwie poddano ją różnym wyszukanym torturom cielesnym. Na koniec wrzucono ją na rozpalone węgle, na których zakończyła życie 5 lutego 251 roku.
Jej ciało ze czcią pochowano poza miastem. Gdy po jej śmierci lawa popłynęła z Etny wprost na Katanię i w pewnym momencie nagle zmieniła kierunek omijając miasto, mieszkańcy przypisali to jej wstawiennictwu u Boga. Czcili ją odtąd jako swoją szczególną patronkę.
Z czasem zaczęto wzywać jej imienia we wszystkich sprawach związanych z burzą i ogniem, później także stała się patronką odlewników i ludwisarzy (producentów dzwonów) oraz kominiarzy i pielęgniarek. Kobiety modliły się do św. Agaty podczas bólu piersi i przy niektórych innych chorobach, a także podczas karmienia piersią.
W ikonografii przedstawia się ją z domem w płomieniach, wybuchającą Etną, pochodniami i kleszczami, którymi ją katowano, z piersiami na misie oraz z kością słoniową jako symbol jej czystości i nieugiętości. W dzień jej wspomnienia jest zwyczaj poświęcania pieczywa, wody i soli, których używa się potem jako zabezpieczenia przed żywiołami – ogniem, sztormem, burzą i piorunami.
Legenda o św. Agacie
Legenda mówi, że gdy przed przeszło trzystu laty w krakowskich składach niedaleko Bramy Grodzkiej wybuchł groźny pożar, miasto uratowała od zagłady pewna stara żebraczka, rzucając w płomienie sól św. Agaty, co sprawiło, że ogień zgasł. Pytana przez rajców miejskich, czego żąda za uratowanie grodu, odrzekła: macie ufundować kościół ku czci świętej wspomożycielki. Rajcy zobowiązali się do wzniesienia świątyni, ale zamiaru tego nigdy nie zrealizowali. Kiedy jesienią 1655 roku spłonęły doszczętnie przedmieścia wawelskiego grodu, podpalone przez szwedzkiego najeźdźcę, dopatrywano się w tym kary bożej za niedotrzymanie obietnicy danej żebraczce przez ojców miasta.
Modlitwa do św. Agaty
Wszechmogący Boże, niech nam wyprosi Twoje miłosierdzie święta Agata, dziewica i męczennica, która podobała się Tobie dzięki męczeństwu i poświęconej Tobie czystości. Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.
Patronat
Święta Agata jest patronką pielęgniarek, odlewników, ludwisarzy, kominiarzy, karmiących matek, wzywana przy pożarach i w nowotworach piersi.