cesarzowa
Wspomnienie w Martyrologium Romanum:
18 sierpnia
Życiorys św. Heleny Cesarzowej
Święta Helena urodziła się około 255 roku w Drepanum w Bitynii (Azja Mniejsza). Była córką właściciela zajazdu. Przejeżdżający tamtędy z oddziałem wojska rzymski oficer Konstancjusz Chlorus, zakochał się w niej i pojął za żonę ówczesnym zwyczajem. Helena powiła mu syna Konstantyna, późniejszego cesarza. Kiedy w roku 292 Chlorus został cesarzem, Helenę odsunął i poślubił Teodorę – kobietę ze sfer cesarskich.
Gdy cesarz zmarł w 306 roku Helena, wdowa, przebywała w Trewirze u swego syna. Około 315 roku przyjęła chrzest. Kiedy Konstantyn został cesarzem, obsypał matkę wieloma tytułami i zaszczytami, dał jej osobny pałac w Rzymie i dał jej najwyższy tytuł „najszlachetniejszej niewiasty” i „augusty”, czyli cesarzowej, jak też związane z tym tytułem honory.
Historyk Euzebiusz z Cezarei chwali Helenę za jej pobożność, za miłosierdzie okazywane biednym, więźniom, protektorat słabych. Wpłynęła na syna, aby wydał osobne ustawy, gwarantujące ze strony państwa opiekę nad wdowami, sierotami, porzuconymi dziećmi, jeńcami i niewolnikami. Helena będąc w Ziemi Świętej kazała zbudować bazyliki: Narodzenia Pańskiego w Betlejem, Świętego Krzyża oraz Zmartwychwstania na Golgocie w Jerozolimie, Wniebowstąpienia Pańskiego na Górze Oliwnej.
Zmarła około 328 roku w Nikomedii, gdzie chwilowo się zatrzymała. Jej ciało przewieziono do Rzymu, gdzie w pobliżu bazyliki św. Piotra i św. Marcelego, męczenników, cesarz wystawił jej mauzoleum. Legenda o odnalezieniu krzyża Zbawiciela zaciążyła na ikonografii, która często przedstawia ją w szacie cesarzowej z diademem na głowie lub z krzyżem, cierniową koroną oraz z narzędziami męki Pańskiej.
Patronat
Święta Helena Cesarzowa jest patronką Frankfurtu nad Menem, Bazylei, diecezji w: Trewirze, Ascoli, Bambergu, Pesaro, Frankfurcie, farbiarzy, wytwórców igieł i gwoździ (w tradycji zachodniej), wstawia się za nami przed Bogiem o dobre zasiewy, obfite plony, szczególnie przy uprawie lnu (w tradycji wschodniej).
Modlitwa do św. Heleny Cesarzowej
Boże, Ty pouczyłeś swój Kościół, że ten, kto miłuje Ciebie i bliźniego, wypełnia wszystkie przykazania, spraw, abyśmy za przykładem świętej Heleny pełnili dzieła chrześcijańskiego miłosierdzia i zasłużyli na przyjęcie do grona błogosławionych w Twoim królestwie. Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.