Izajasz

postać biblijna, prorok

Wspomnienie w Martyrologium Romanum:

9 maja

Życiorys św. Izajasza

Święty Izajasz jest postacią znaną ze Starego Testamentu. Jest autorem księgi noszącej jego imię, choć dziś stajemy przed problemem, czy na pewno całej Księgi Izajasza. W Księdze bowiem odzwierciedlają się rozmaite nurty religijne i jest ona dziedzictwem z różnych epok. Samemu Izajaszowi należy przypisać liczne prorocze zapowiedzi, które zawarte są w pierwszej części Księgi Izajasza (rozdziały 1-39).

Wielki prorok żył w czasach panowania królów Ozjasza (Azariasza), Jotama, Achaza i Ezechiasza. Swe prorocze powołanie przedstawia jako misję i dialog z Bogiem (Iz 6). Bóg obecny jest w całym majestacie, a prorok bez zwłoki okazuje gotowość: „Oto ja, poślij mnie” (Iz 6,8). Już na początku ukazuje się paradoksalna, tajemnicza dialektyka Boga, zwracającego się do człowieka: objawienie i akceptacja lub odrzucenie i kara. Ale kara staje się nieuniknioną, Bóg zaś, jak się okazuje, przewidział już poszczególne akty dramatu, włącznie z tym, w którym człowiek będzie się Bogu opierał. Opierać będzie się też prorokowi lud, do którego się zwróci.

Całe powołanie Izajasza wydaje się dlatego jedną wielką klęską. Ostatnim słowem proroka staje się zapowiedź przyszłego wygnania. Jako głosiciel nawrócenia Izajasz działa bezskutecznie. Jego prorocze słowa zapisane w Starym Testamencie, oddziaływać jednak będą w ekonomii nowej, która nie wyłania się jeszcze wyraziście na horyzoncie przyszłości. Ale teraz prorok posługuje się przede wszystkim słowem mówionym, przy czym akcenty osobiste są tutaj niezmiernie rzadkie. Wiemy tylko, że także jego żonę nazywano prorokinią i że imiona dzieci były przepowiedniami, tak jak jego własne imię. Sam też podejmował gesty symboliczne.

Prorockie powołanie stawia Izajasza w obliczu historii, na którą patrzy z niezwykłą przenikliwością. Zwraca się do ludu, ale jest to lud buntowników, ślepy na wszystko, pogrążony w bałwochwalstwie. Zwraca się również do możnych, ale ci uciskają lud i wiodą go na manowce. Kieruje do nich osiem „biada”. Zwraca się ponadto przeciw paktom politycznym i zapowiada upadek Egiptu. Achazowi wyrzuca brak ufności, który sprowadza się do braku wiary. Karcący prorok nie oszczędza nikogo. Niewiastom wyrzuca luksus i bezmyślność. Kapłani i prorocy odsłaniają przed Bogiem swą pychę. Arogancja i pycha charakteryzują zresztą całe narody, które zamieniają się w agresorów i prześladowców słabszych, jak choćby ten, o którym mowa w satyrycznej przepowiedni o królu Babilonii (Iz 14,5-20).

Ale prorocze wypowiedzi nie ograniczają się do ukazywania zła i potępienia. Lud zostanie zdziesiątkowany, dotknięty klęską, ale ocaleje, zostanie zbawiony. Ocaleje reszta, która się nawróci. Przetrwa także dynastia, z której wyjdzie Emmanuel, Książę pokoju (Iz7,14-16; 9,1-6), Mesjasz. Przepowiednie koncentrują się więc na Dziecięciu, wyposażonym w atrybuty boskie. Wypowiedzi eschatologiczne mówią znów o królu, który rządzić będzie sprawiedliwie i zgodnie z prawem (Iz 32,1; 33, 17).

Zbawienie ukazuje się następnie jako dar ofiarowany narodom. Natomiast wielką mowę eschatologiczną, zawartą w rozdziałach 24-27, zawdzięczamy autorowi późniejszemu, o którym już tu mówić nie będziemy. Pominiemy też Deutero-Izajasza, który opiewa powrót z wygnania i który tworzył około roku 550-540 (rozdziały 40-55). Rozdziały 56-66 przypisuje się Trito-Izajaszowi. Omawianie całości i analiza poszczególnych części wykraczałaby zresztą poza granice naszych zamierzeń. Z tych też względów pominąć musimy piękne pieśni o Słudze Pańskim.

W tym miejscu trzeba tylko podkreślić, że księgi Nowego Testamentu 85 razy nawiązują do Izajasza; niektóre ich sformułowania, na przykład nauczanie św. Pawła o zbawieniu, czy prolog św. Jana, nie byłyby w pełni zrozumiałe bez znajomości tej prorockiej księgi.

Osobną sprawą jest Ascensio Isaiae – apokryf judeochrześcijański. Prorok Izajasz figuruje w Martyrologium Bedy pod dniem 6 lipca. Pod tym samym dniem wspominało go za Usuardem oraz Pseudo-Epifaniuszem Martyrologium Romanum. Grecy wspominali proroka w dniu 9 maja, sądząc, że wtedy przeniesiono jego ciało do konstantynopolitańskiego kościoła św. Wawrzyńca w Blachernis. Ruś przejęła ten ostatni termin. Również nowe Martyrologium Romanum wspomina go 9 maja.

Cytaty z księgi proroka Izajasza

„Gdy wyciągniecie ręce, odwrócę od was me oczy. Choćbyście nawet mnożyli modlitwy, Ja nie wysłucham.

Ręce wasze pełne są krwi. Obmyjcie się, czyści bądźcie! Usuńcie zło uczynków waszych sprzed moich oczu!

Przestańcie czynić zło! Zaprawiajcie się w dobrem! Troszczcie się o sprawiedliwość, wspomagajcie uciśnionego, oddajcie słuszność sierocie, w obronie wdowy stawajcie!” (Iz. 1,15-17).

„Szczęśliwy sprawiedliwy, bo pozyska dobro; zażywać będzie owocu swych czynów. Biada złemu, bo odbierze zło; bo według czynów jego rąk mu odpłacą” (Iz. 3,10-11).

„Podnieście oczy w górę i patrzcie: Kto stworzył te [gwiazdy]? – Ten, który w szykach prowadzi ich wojsko,

wszystkie je woła po imieniu. Spod takiej potęgi i olbrzymiej siły nikt się nie uchyli (Iz. 40,26).

„Zaiste, podobnie jak ulewa i śnieg spadają z nieba i tam nie powracają, dopóki nie nawodnią ziemi, nie użyźnią jej i nie zapewnią urodzaju, tak iż wydaje nasienie dla siewcy i chleb dla jedzącego, tak słowo, które wychodzi z ust moich, nie wraca do Mnie bezowocne, zanim wpierw nie dokona tego, co chciałem, i nie spełni pomyślnie swego posłannictwa” (Iz. 55,10-11).

Modlitwa do św. Izajasza

Wszechmogący Boże, niech przykłady Twoich świętych pociągają nas do lepszego życia, spraw, abyśmy nieustannie naśladowali czyny świętego Izajasza, którego pamięć czcimy. Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.

Galeria zdjęć